SİGARA BIRAKTIRMA TEDAVİSİ

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) sigara bıraktırma tedavisinde beş major basamak (5A) uygulaması önermektedir. İngilizce A harfi ile başlayan 5 basamak (Ask, Advice, Assess, Assist, Arrange ) yaygın kabul görmektedir. 5A metodu bazı merkezlerde türkçeleştirilerek 5Ö metodu ( Öğren, Öner, Ölç, Önderlik et, Önle) olarak tanımlanmaktadır.

1- Sor, Öğren (Ask) 2- Bırakmasını Öner (Advice) 3- İlk 1 ay içindeki sigarayı bırakma isteğini Ölç, değerlendir (Assess) 4- Tedaviyi planla, yardım ve Önderlik et (Assist) 5- Nüksü Önlemek için izle (Arrange)

1- Sorup Öğreniyoruz Hastalar bize hangi nedenle müracaat etmiş olurlarsa olsunlar, tüm hastalarımıza sigara içip içmediğini soruyoruz. Sigara içmeyenleri kutluyor ve sigara karşıtı etkinliklere katılmalarını ve desteklemelerini öneriyoruz. Sigara içenlere ne kadar süredir, günde kaç tane sigara içtiğini, günün ilk sigarasını uyandıktan ne kadar süre sonra içtiğini sorup, nikotin bağımlılık testi yapıyoruz. Nikotin bağımlılığının şiddeti ve psikolojik bağımlılık yönü hakkında bilgi sahibi oluyoruz.

2- Bırakmasını öneriyoruz Sigara bağımlılığı Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından tedavi edilmesi gereken bir hastalık olarak kabul edilmiştir. Sigarasız bir dünya kurabilmek için sigaranın toplum hayatından, aile hayatından ve kişilerin yaşam biçimlerinden dışlanması gerektiğini anlatıyoruz. Sigaranın sağlık, ekonomik, çevresel ve insani nedenlerle mutlaka bırakılması gerektiğini anlatarak sigara bağımlılarının sigara içme nedenlerini paylaşıyor, empati yaparak karşılıklı anlaşılma sohbetleri yapıyoruz. Sigara tiryakilerinin en önemli ihtiyaçlarından birisi sigarayı bırakması gerektiğine inanmasıdır. Bu konuda bir hekimle karşılıklı görüş alışverişinde bulunmak ve ortak öneriler üzerinde uzlaşmak tedavinin gereklerindendir ve sigara bıraktırma tedavisi mutlaka hekimler tarafından yapılmalıdır. Mora-Terapi desteği ile sigarayı bırakmış olan eski tiryakilerin anı defterine yazmış oldukları düşüncelerin paylaşılması da bu aşamanın etkinliğini artırmaktadır.

3- Sigarayı bırakma isteğini ölçüp değerlendiriyoruz Sigarayı yargılamaya başlayan her içicinin kişisel tercihini belirliyoruz. Bu tercihi sigarayı bırakma isteğinin bir göstergesi olarak değerlendiriyoruz. Buna göre içicileri 4 grupta ele alıyoruz: � Bırakmak istemiyor � Bırakmak istiyor ama yakın dönemde değil � Bırakmayı düşünüyor (En geç ilk 1 ay içinde) � Bırakmaya kararlı (Bırakmayı daha önce denemiş olabilir) İlk 2 gruptakileri son 2 gruba geçmeye ikna etmek için eğitim yapıyoruz. Son 2 gruptakileri tedaviye hazır olarak değerlendirip bir sonraki aşamaya geçiyoruz. Sigara içen bireylerin %70’den fazlası her yıl bir doktor tarafından muayene edilmekte ve bu içicilerin %65’i sigarayı bırakmak istediğini söylemektedir. Bu olguların çoğu her yıl bırakmaya çalışmaktadır. Sigarayı kendi kendine bırakmaya çalışan bireylerin ancak %3-7’si bir yılın sonunda içmemeyi başarabilmektedir.

4- Tedaviyi planlayarak önderlik ediyoruz Tedavi planını kişilerin ihtiyacına ve uygunluğuna göre belirliyoruz. Tedavide amaç, son sigara söndürüldükten sonra sigara ihtiyacının ortadan kaldırılmasıdır. Tütün yoksunluk belirtileri aslında nikotin yoksunluk belirtileridir. Sigara içen kişilerin kanında nikotin seviyesi artmaya başladığında beyindeki mezolimbik sistem ödüllendirme yolunu faaliyete geçirir ve N. Accumbens’ten Dopamin adı verilen madde salınır. Kişide geçici konsantrasyon artışı ve keyif alma gibi duyguların yaşanması buna bağlıdır. Ancak 4000 civarındaki zararlı madde de bu sırada kana karışarak tüm vücutta, kalp-damar hastalıklarından, kansere, nefes darlığından, cinsel iktidarsızlığa kadar bir çok hastalığın gelişmesine neden olmaktadır. Nikotin eroin, kokain ve alkole benzer şekilde güçlü bağımlılık yapıcı bir maddedir Sağlık sorunu olanlarda bile bırakma başarısı düşüktür Akciğer kanseri cerrahisi geçirenlerin yaklaşık %50’si Akut miyokard infarktüsü geçirenlerin yaklaşık 1/3’ü Gırtlak kanseri nedeniyle Larinjektomi ameliyatı olanların yaklaşık %40’ı tekrar sigara içmeye başlamaktadır. Nikotin yoksunluk belirtileri kişiden kişiye değişen süre ve şiddette olmaktadır. Sigara içme arzusu, huzursuzluk, sinirlilik, depresyon, konsantrasyon eksikliği, uyku düzensizlikleri, iştah artımı, ağızda ülserler oluşması, kabızlık, baş dönmesi gibi belirtiler sigara bırakma çabalarını engelleyici faktörlerdir. Tedavi yöntemleri arasında hekimin tercihi, hastaya göre değişmektedir. Tedavilerin tümünün ortak noktası destek tedavisi olmasıdır. Bir kemik kırığının tedavisinde nasıl destek verilerek kırığın kaynaması için uygun, hareketsiz, dolaşımın rahat olduğu atel vs. uygulanıyor ve tedaviyi vücut yapıyorsa, sigara bağımlılığında da bağımlılığı kişinin iradesi yenmektedir. Biz hekimler olarak uygun ortamın sağlanması için destek tedavilerini belirleyip seçiyoruz. Yaygın yaklaşım nikotin yoksunluğunu önlemek için nikotin yerine koyma tedavileri uygulamak şeklinde olabilir. Yüksek dozdan başlanarak doz azaltılıp sonra nikotin tedavisi sonlandırılmaya çalışılır. Bu amaçla nikotin (bandı, sakızı, burun spreyi, inhaleri, pastili) kullanılabilir. Bir diğer yöntem santral sinir sistemi hastalıklarında kullanılan ilaçlarla beyinde nikotin bağımlılığının çözülmesine yönelik etkili destek tedavileridir. İlaçların oluşturduğu biyokimyasal uyarılara karşı beyinde oluşturulan cevap tedavinin özünü oluşturmaktadır. Bu amaçla dünyada yaygın olarak kullanılan ilaçlar arasından sadece 2 tanesi Bupropion ve Vareniklin ülkemizde ilaç firmaları tarafından sigara bıraktırma tedavisinde önerilmektedir. Diğer ilaçlar; ANTİDEPRESANLAR • Bupropion (Amfebutamone) SR, • Trisiklik Antidepresanlar • Nortriptilin, doxepin gibi NA ve 5-HT geri alımını inhibe edenler • Serotonin Geri Alımı İnhibitörleri • Fluoksetin, nöronal nikotinik reseptörleri bloke eder • Monoamin Oksidaz İnhibitörleri • Selejilin NİKOTİNİK RESEPTÖR ANTAGONİSTLERİ � Klonidin � Anksiyolitikler � Buspiron OPİOİD ANTAGONİSTLER � Vareniklin � Rimonabant � Topiramat Son yıllarda başta Almanya olmak üzere birçok Avrupa Birliği üyesi ülkede ve dünyanın diğer gelişmiş ülkelerinde de kullanılan Mora-Terapide ise ilaçların oluşturduğu biyokimyasal uyarılar yerine biyofizik yöntemlerle oluşturulan uyarılar vücudun cevap oluşturmasını ve nikotin bağımlılığının çözülmesini amaçlamaktadır. Mora-Terapi de bir destek uygulamadır. Elektrostimulasyon ile vücudun cevabı uyarılır, ilk seans sonunda hastanın sigaraya karşı reaksiyonları değişmeye başlar. Kolay uygulanabilir olması ve yüksek etkinliği önemli bir tercih nedenidir.

5-Nüksü önlemek için izliyoruz.

655 Okuma